Życie wśród piorunów

Piorun jest zjawiskiem fascynującym i niesamowitym. Ludzkość już od zarania dziejów zajmuje się tym fenomenem. Grecy, Rzymianie i Germanie postrzegali go jako kaprys Zeusa, Jupitera lub Donara (Thora). Dopiero w 1752 amerykański mąż stanu i wynalazca, Benjamin Franklin, udowodnił w niebezpiecznym doświadczeniu z latawcem, że piorun jest wyładowaniem elektrycznym.

Choć ten spektakl natury na niebie jest tak piękny, iż zapiera dech w piersiach, tak że współcześnie  wiele ludzi odczuwa lęk przed burzą z piorunami. Nie bez powodu: co roku odnotowuje się wśród ludzi i zwierząt liczne przypadki śmiertelne lub obrażenia ciała będące następstwem uderzenia pioruna. Większość tych przypadków jest spowodowana  niewiedzą i co za tym idzie - nieodpowiednim zachowaniem. Należy odpowiednio przygotować się na niebezpieczeństwa w czasie burzy. Ale czy taka ochrona jest w ogóle możliwa ?

Przypomnijmy jak wygląda piorun

Piorun  ma tylko kilka centymetrów grubości, ale każdy jego metr świeci z mocą miliona 100 watowych żarówek, ponieważ pioruny są naładowane elektrycznie. Może dziwić fakt, że pioruny z niewielkimi wyjątkami „biegną” od dołu do góry. Wprawdzie na ułamki sekundy przed właściwym uderzeniem pioruna ma miejsce wyładowanie wstępne (tzw. lider) od chmury do ziemi, ale jest ono prawie niedostrzegalne dla oka ludzkiego. Pioruny biorą swój początek w chmurach burzowych, które mogą osiągać, grubość w przekroju rzędu kilku kilometrów.

W centrum komory czynnej (fragment chmury zdominowanej przez jeden typ ładunku) panuje wstępujący prąd powietrza, który powoduje rozdzielenie ładunków dodatnich i ujemnych. Następujące po tym wyładowania elektryczne to piorun. Komory czynne są aktywne przez najwyżej 30 minut, w tym czasie „produkują” ok. 2-3 wyładowań piorunowych na minutę.

Jak szybko zbliża się piorun?

Jeśli w ciągu 10 sekund od ukazania się na niebie błyskawicy nie usłyszysz grzmotu, możesz odetchnąć z ulga. Oznacza to, że burza znajduje się w bezpiecznej odległości. zaczyna robić się groźnie, jeśli grzmot jest słyszalny po mniej niż 5 sekundach od błysku. Światło, poruszające się z prędkością ok. 300000km/s. jest około 900000 razy szybsze niż względnie „ociężały” dźwięk, który w powietrzu osiąga prędkość tylko 330m/s. Tłumaczy to opóźnienie pomiędzy pojawieniem się błysku i grzmotu. Grzmot następujący od razu po rozbłysku sygnalizuje, że znajdujesz się w bezpośredniej bliskości centrum burzowego, a wiec ma miejsce największe zagrożenie!

Jak się zachować w czasie burzy w lesie lub na otwartej przestrzeni?

Poza terenem zabudowanym niebezpieczeństwo czyha na nas przede wszystkim w dwóch sytuacjach:

1. Kiedy jesteśmy najwyżej położonym punktem w okolicy.
2. Kiedy piorun uderza w najbliższym otoczeniu i działa pośrednio, tzn. prąd szybko rozpływa się w podłożu na wszystkie strony i tworzy niebezpieczne napięcie krokowe.

Dlatego w czasie burzy nigdy nie wolno kłaść się na ziemi na otwartej przestrzeni. Należy natychmiast przyjąć pozycję kuczną (w pewnym oddaleniu od np. położonego obok roweru), stawiając  stopy mocno przyciśnięte do siebie i obejmując rękami kolana.

W górach jeśli nie dojdziesz na czas do schroniska, poszukaj bezpiecznego schronienia np. w jaskini. Unikaj kontaktu z mokrymi powierzchniami skał. W żadnym wypadku nie dotykaj drabinek i metalowych części, np. łańcuchów zabezpieczających. Odczekaj  z dalszą wędrówką do końca burzy, wtedy na pewno dotrzesz do domu bezpiecznie.

Sportowcy  widzowie są zagrożeni w czasie burzy, jeśli stanowią  najwyższy  punkt w okolicy. Największe niebezpieczeństwo czyha  na trybunach oraz w pobliżu masztów flagowych i oświetleniowych i do tych ostatnich nie należy się zbliżać na odległość  mniejsza niż 3 metry.

Pływanie czy brodzenie w wodzie w trakcie burzy jest śmiertelnie niebezpieczne.

Uderzenie pioruna w wodę niesie ze sobą ryzyko porażenia  lub śmierci osób w niej przebywających  nawet z odległości kilkudziesięciu metrów. Dlatego też po zaobserwowaniu pierwszych  objawów  nadciągającej burzy należy wyjść z wody i poszukać bezpiecznego schronienia. Łowiący na otwartych wodach narażeni są  w czasie burzy na największe niebezpieczeństwo. Nawet jeśli akurat ryba chwyciła przynętę, trzeba ją natychmiast zdjąć z haczyka, odłożyć wędkę i odpłynąć do brzegu. Na łódce w czasie burzy należy schronić się pod pokładem, bezwzględnie nie wolno dotykać  metalowych elementów łódki. Środki bezpieczeństwa należy przedsięwziąć przed nadejściem burzy, np. uziemić  wanty przy pomocy metalowych linek.

Myśliwi w obliczu nadciągającej burzy powinni natychmiast opuścić wolnostojące ambony. Na ambonach bądź ławkach zbudowanych wśród drzew można łatwo zainstalować ochronę  odgromową na stronie zwróconej do drzew: należy pociągnąć przewód miedziany (o przekroju przynajmniej 16mm) tak, aby wystawał kilka metrów nad ambonę i był dolną częścią zakopany w ziemi. 

Czy jesteśmy bezpieczni w namiocie?

Nigdy nie należy rozbijać namiotów bezpośrednio pod masztami lub słupami, na skraju lasu bądź  pod wolnostojącymi drzewami. Jesteś dość  bezpieczny pod namiotem rozbitym w środku lasu. Należy używać mat izolujących. Czasie burzy  absolutnie nie wolno dotykać metalowych rurek. Przyczepa kempingowa z metalową ramą – jako quasi – klatka Faradaya – dobrze chroni przed porażeniem prądem piorunowym.

W samochodzie (nie dotyczy kabrioletów) – jako klatka Faradaya – skutecznie chroni pasażerów przed piorunami, pod warunkiem, że okna są zamknięte, a pasażerowie  nie dotykają  metalowych części samochodu. Przed atakiem burzy należy schować anteny radiowe i telefoniczne.

W przypadku ulewnego deszczu lub bardzo głośnych grzmotów najlepiej jest zjechać na parkingi przeczekać nawałnice. To uchroni Cię przed oślepieniem w trakcie jazdy przez nagłe uderzenie pioruna i ewentualna utrata kontroli nad pojazdem.

Materiały do opracowania dostarczyła firma DEHN Polska oddział DEHN+SOHNE  DE.

FIRMA ELEKTRO-CENTRUM  życzy Państwu udanego i bezpiecznego wypoczynku podczas urlopów oraz podczas zbliżających się wakacji.